Eigenlijk voel ik me net als Maarten t Hart in 2000. In dat ‘Bachjaar’ ergerde het hem mateloos dat plotsklaps Jan en alleman met zijn idool aan de haal ging. Bovendien gebeurde dit niet altijd op verantwoorde, van respect getuigende wijze. Wat was hij opgelucht toen er op 31 december 2000 aan dit herdenkingsjaar een einde kwam en hij Bach weer voor zichzelf had.
 |
| De ontvangst van ‘Napoleon’ en zijn echtgenote op 9 oktober 2011 in het Amsterdam Museum. |
Ook in 2011 valt er iets te vieren. In september en oktober was het twee eeuwen geleden dat Napoleon zijn pas ingelijfde Hollandse departementen bezocht. Het was voor hem een inspectiereis en tegelijk ook een verlate huwelijksreis. Marie-Louise, zijn nieuwe echtgenote, mocht mee.
Het feit dat een van de grootste mannen uit de wereldgeschiedenis tweehonderd jaar terug op bezoek kwam, gaf van Den Helder tot Duivendrecht, van Nieuwerkerk aan den IJssel tot IJzendijke aanleiding tot uiteenlopende herdenkingsactiviteiten: krantenartikelen, tentoonstellinkjes, lezingen, rondleidingen en wat al niet.
Naast deze loffelijke, want leerzame initiatieven waren er festiviteiten die in mij inderdaad het Maarten-‘t-Hart-gevoel opriepen. In verschillende steden kwam Napoleon namelijk zelf op bezoek, althans een meneer die zich als hem had uitgedost. Vorige maand was er onder meer in Amsterdam, Rotterdam, Leiden, Hellevoetsluis, Oostzaan en op Texel sprake van een heuse intocht, inclusief verwelkoming door de burgemeester en overhandiging van de stadssleutels. Alsof het de Goedheilig Man betrof.
Het is niet zozeer de sneue aanblik van deze verkleedpartijen die de tenen doet krommen. Nee, het is het beeld dat hier van de Franse keizer wordt neergezet. Dit beeld is niet alleen onhistorisch, het is ook typisch Nederlands. Napoleon is onveranderlijk een nors kijkend mannetje met een zwarte steek op en met een hand in zijn vest. Een opgewonden standje dat zijn militaire entourage onophoudelijk orders toeblaft. Een heerszuchtig heerschap dat uiteindelijk bij Waterloo zijn Waterloo vond. Wat zijn betekenis was, blijft echter onvermeld. Keer op keer wordt Nederland deze karikatuur van Napoleon voorgehouden, met als gevolg dat het brede publiek geen idee heeft wie hij werkelijk was.
Dat is in Frankrijk wel anders. Ook daar is de keizer bij het brede publiek een dictator met ADHD. Een despoot, zeker, maar wel een verlicht despoot. Hij is de grote staatsman wiens invloed zich nog altijd op tal van terreinen doet voelen. De heerser die de verworvenheden van de Franse Revolutie heeft veiliggesteld en uitgedragen. En bovenal de unieke persoonlijkheid die verantwoordelijk was voor enkele van de kleur- en roemrijkste bladzijden in het nationale geschiedboek.
Ja, de ‘Franse’ en de ‘Nederlandse’ Napoleon: wat een wereld van verschil . Was het alvast maar 31 december.
Jos Gabriëls, Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis